Một trong những đặc trưng của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng. Do đó, pháp luật trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa phải liên tục được hoàn thiện để thể chế hóa đường lối, chính sách của Đảng, phát huy dân chủ, vì con người, công nhận, tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền công dân.
Đó là một trong những
nội dung được nhấn mạnh trong Bài viết “Phát huy tính Đảng trong xây dựng Nhà
nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam” mới đây của Tổng Bí thư Tô Lâm.
Bài viết ra đời thể
hiện một tầm nhìn chiến lược, sâu sắc, mang tính định hướng, chỉ đạo lâu dài
trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Đặc biệt, Bài viết đã làm
sáng tỏ nhiều nội dung liên quan đến đặc trưng của Nhà nước pháp quyền xã hội
chủ nghĩa Việt Nam đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng.
Đây cũng là nội dung
trao đổi của chúng tôi với các vị khách mời:
-
GS.TS Hoàng Thế Liên - Nguyên Thứ trưởng Thường trực Bộ Tư Pháp, Hiệu trưởng
Trường Đại học Chu Văn An;
|
- PGS.TS Trương Hồ Hải - Viện trưởng Viện Nhà nước và Pháp luật, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh. |
|
Các vị khách mời trao đổi về nội dung Bài
viết “Phát huy tính Đảng trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa
Việt Nam” của Tổng Bí thư Tô Lâm. |
Phóng viên (PV): Thưa các vị khách mời, Nghị quyết số 27-NQ/TW
ra đời được đánh giá là tất yếu, khách quan và đúng thời điểm, thể hiện bước
phát triển mới trong tiến trình xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã
hội chủ nghĩa Việt Nam. Đến nay, sau 2 năm thực hiện Nghị quyết, Bài viết “Phát
huy tính Đảng trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam” của
Tổng Bí thư Tô Lâm ra đời, điều này có ý nghĩa như thế nào cả về lý luận và
thực tiễn, thưa GS.TS Hoàng Thế Liên?
GS.TS Hoàng Thế Liên: Tôi đã đọc rất kỹ Bài viết của đồng chí Tổng Bí thư Tô
Lâm. Tôi có nhiều cảm nhận và suy nghĩ sau khi đọc Bài viết.
Để chúng ta hiểu sâu sắc hơn Bài viết đó, cho phép tôi nói rộng
ra để chúng ta hiểu được bối cảnh ra đời của Bài viết.
Chúng ta biết, sự nghiệp xây dựng Nhà nước pháp quyền đã bắt đầu
từ lâu, từ khi chúng ta thành lập nước năm 1945, nhưng tập trung nhất khi chúng
ta tổ chức Hội nghị Đại biểu toàn quốc giữa nhiệm kỳ khóa VII của Đảng vào năm
1994. Lần đầu tiên trong văn kiện cũng như trong nghị quyết của đại hội đó
khẳng định chủ trương xây dựng nhà nước pháp quyền.
Sau đó, chúng ta sửa đổi Hiến pháp năm 1992 vào năm 2001. Lần
đầu tiên, chúng ta khẳng định trong Hiến pháp, tại Điều 2, Nhà nước của chúng
ta là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân
dân.
Chúng ta thấy trong Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ
quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011) có hai khẳng định
rất lớn.
Khẳng định thứ nhất là xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa Việt Nam là 1 trong 8 đặc trưng của xã hội xã hội chủ nghĩa Việt Nam và
cũng là 1 trong 8 phương hướng xây dựng xã hội xã hội chủ nghĩa ở nước ta.
Đến Đại hội XIII của Đảng, trên cơ sở kế thừa và phát triển
những vấn đề lý luận mà Đảng ta đã nêu trong các Đại hội trước, Đảng ta đã chủ
trương tiếp tục xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, và xem
đây là nhiệm vụ trọng tâm của đổi mới hệ thống chính trị. Đây là một trong
những cơ sở chính trị để chúng ta nghiên cứu và xây dựng một Nghị quyết chuyên
đề về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt
Nam trong giai đoạn mới, được ban hành vào ngày 9/11/2022 (Nghị quyết 27-NQ/TW).
Ở Nghị quyết 27-NQ/TW, ngoài việc xác định quan điểm, mục tiêu
trọng tâm cũng xác định 10 nhóm nhiệm vụ và giải pháp trong việc xây dựng và
hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Nhiệm vụ đầu tiên đặt ra là phải tuyên truyền, phổ biến, nghiên
cứu để nâng cao nhận thức của toàn bộ xã hội về Nhà nước pháp quyền. Đặc biệt
là nhận thức đầy đủ 8 đặc trưng của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt
Nam. Tuy nhiên, trên thực tế, khi tôi được đi nhiều nơi, qua thảo luận cũng như
qua các ý kiến, tôi nhận thấy có nhiều nội dung còn có sự lúng túng nhất định
trong triển khai thực hiện, mặc dù các cơ quan liên quan đã xây dựng chương
trình triển khai thực hiện rất bài bản.
Trong 8 đặc trưng của Nhà nước pháp quyền xã hội nghĩa Việt Nam
thì đặc trưng đầu tiên là dưới sự lãnh đạo của Đảng. Tất nhiên, trong hệ thống
chính trị, một Đảng cầm quyền là Đảng lãnh đạo trực tiếp, toàn diện và tuyệt
đối và bao gồm tất cả các lĩnh vực. Nhưng trong Nghị quyết 27-NQ/TW mới chỉ đề
cập những vấn đề mang tính định hướng lớn, còn những nội dung tương đối cụ thể
để thể hiện vai trò lãnh đạo của Đảng và qua đó khẳng định tính Đảng trong việc
xây dựng Nhà nước pháp quyền còn chưa rõ.
Sau 2 năm thực hiện, Tổng Bí thư Tô Lâm có bài viết về vấn đề
này. Bài viết thể hiện góc nhìn của đồng chí Tổng Bí thư về những mặt đạt được
và đồng thời cũng nêu một số hạn chế mà chúng ta thấy cần phải tiếp tục hoàn
thiện.
Có thể khẳng định, Bài viết đã “giải mã” được nhiều vấn đề trong
đặc trưng thứ nhất là Nhà nước pháp quyền dưới sự lãnh đạo của Đảng. Với tư
cách là một nhà nghiên cứu về vấn đề này, tôi cho rằng, Bài viết đã xác định rõ
quan điểm mang tính chỉ đạo chiến lược và gồm cả những giải pháp rất cụ thể và
thiết thực, xuất phát từ đúng thực tiễn mà chúng ta đang vướng phải trong quá
trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa theo tinh thần của Nghị
quyết 27-NQ/TW.
Do đó, tôi thấy trước hết, Bài viết rất kịp thời. Hơn nữa, Bài
viết thể hiện tầm nhìn chiến lược và khả năng nhạy bén, rất sâu sắc của Tổng Bí
thư Tô Lâm khi nhận diện những vấn đề đặt ra trong thực tiễn và đề ra những
giải pháp phù hợp.
Nếu như chúng ta thực hiện những nội dung đó, chắc chắn sẽ góp
phần rất lớn trong việc thực hiện Nghị quyết 27-NQ/TW và trong xây dựng Nhà
nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Với tư cách là những nhà chuyên môn trên lĩnh vực này, chúng tôi
rất vui khi được đọc Bài viết của Tổng Bí thư. Qua Bài viết, chúng ta thấy rõ
được sự trăn trở đầy trách nhiệm của người đứng đầu Đảng ta để tháo gỡ một số
vướng mắc, để chúng ta đẩy mạnh việc thực hiện Nghị quyết 27-NQ/TW trong việc
xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Bài viết của Tổng Bí thư Tô Lâm đã có đóng góp rất lớn về mặt lý
luận để tiếp tục làm giàu hơn, sâu sắc hơn, đầy đủ hơn hệ thống quan điểm cũng
như lý luận về Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
PV: PGS.TS Trương Hồ Hải có nhìn nhận như thế nào về ý nghĩa của Bài
viết “Phát huy tính Đảng trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa
Việt Nam” của Tổng Bí thư Tô Lâm?
PGS.TS Trương Hồ Hải: Có thể khẳng định, Bài viết “Phát huy tính Đảng trong xây
dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam” của Tổng Bí thư Tô Lâm rất
ngắn gọn, súc tích, sâu sắc nhưng có tính chất chỉ đạo, định hướng chính trị
rất quan trọng, và cũng là yêu cầu, lời kêu gọi đối với toàn Đảng, Nhà nước và
toàn thể Nhân dân chung tay triển khai thực hiện Nghị quyết 27-NQ/TW trong thời
gian tới.
Bài viết như một sơ kết ngắn gọn, súc tích về những kết quả
triển khai của Nghị quyết 27-NQ/TW trong thực tế, và cũng đề ra những định
hướng trong thời gian tới để tiếp tục triển khai tốt hơn Nghị quyết này.
Tên của bài viết đề cập đến hai chủ thể rất quan trọng liên quan đến thành - bại của một quốc gia, đó là Đảng và Nhà nước. Do đó, tôi đánh giá rất cao khi Tổng Bí thư đã đưa ra Bài viết như một định hướng chính trị lớn, một chỉ đạo lớn để chúng ta trong suốt thời gian tới đây triển khai xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền, để chúng ta có một Nhà nước thực sự phát huy hiệu quả trong quá trình quản lý và phát triển mọi mặt của xã hội từ kinh tế, chính trị, văn hóa - xã hội để đưa đất nước của chúng ta vươn lên trong kỷ nguyên mới.
PV: Qua nghiên cứu Bài viết, các vị khách mời nhìn nhận như thế nào về những quan điểm, những tư tưởng chỉ đạo trong Bài viết của Tổng Bí thư? Xin được hỏi ý kiến của GS.TS Hoàng Thế Liên?
GS.TS Hoàng Thế Liên: Tôi thấy, một là, những quan điểm và tư tưởng chỉ đạo
trong Bài viết của Tổng Bí thư đã bám rất sát vào Cương lĩnh, bám rất sát vào
Hiến pháp năm 2013 và Nghị quyết 27-NQ/TW. Nhưng trong đó, một số tư tưởng,
quan điểm làm sâu sắc hơn các nội dung, một số tư tưởng, quan điểm rất mới.
Nếu nhiệm vụ thứ nhất của Nghị quyết 27-NQ/TW đặt ra vấn đề nâng
cao nhận thức của toàn bộ cán bộ, đảng viên cũng như toàn bộ xã hội về Nhà nước
pháp quyền, đặc biệt là về đặc trưng của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa
Việt Nam. Ở đây tôi thấy, trong Bài viết của Tổng Bí thư có một nhận thức rất
mới. Ngoài nhận thức đặc trưng là Nhà nước pháp quyền do Đảng lãnh đạo, lần này
đồng chí Tổng Bí thư đưa ra một quan điểm chỉ rõ cho toàn Đảng biết tầm quan
trọng của việc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Tổng Bí thư nêu rõ, việc xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa Việt Nam là biện pháp, cách thức để Đảng ta đạt được mục tiêu đề ra trong
Điều lệ Đảng. Nghĩa là để thấy được đây là việc tập trung vào xây dựng Nhà nước
pháp quyền, và thành công trong xây dựng Nhà nước pháp quyền có một giá trị rất
lớn trong việc đạt được mục tiêu đặt ra trong Điều lệ Đảng, xây dựng nước Việt
Nam độc lập, dân chủ, giàu mạnh, xã hội công bằng, văn minh, không còn người
bóc lột người, thực hiện thành công chủ nghĩa xã hội và cuối cùng là chủ nghĩa
cộng sản.
Tôi thấy Tổng Bí thư đã đưa ra một thông điệp cho toàn Đảng biết
rằng, đây là một nhiệm vụ trọng tâm và lâu dài gắn với mục tiêu rất lớn lao mà
Đảng ta đã đề ra. Tôi cho rằng, đây là một bước phát triển rất lớn để khẳng
định tầm quan trọng của việc xây dựng Nhà nước pháp quyền mà Đảng ta đang quan
tâm chỉ đạo thực hiện.
Bên cạnh đó, trong điều kiện hệ thống chính trị của chúng ta do
một Đảng cầm quyền, rõ ràng, nhiệm vụ của pháp luật phải thể chế hóa đầy đủ chủ
trương của Đảng, nhưng từ trước đến nay, chúng ta chỉ nói tới kiểm tra, giám
sát, nhưng bây giờ đồng chí Tổng Bí thư đặt vấn đề phải có cơ chế để kiểm soát
việc thực hiện, việc thể chế hóa đường lối chủ trương của Đảng.
Nếu chúng ta thực hiện theo hướng chỉ đạo này, chắc chắn sẽ khắc
phục được tình trạng nhiều quan điểm, đường lối rất phù hợp của Đảng chậm được
thể chế hóa thành pháp luật để đi vào cuộc sống, hoặc sau khi thể chế hóa xong
thì thực hiện còn chậm và không mang lại hiệu quả mà người dân, xã hội có thể
cảm nhận được.
Một quan điểm tôi cho là rất mới trong Bài viết của Tổng Bí thư.
Đó là để thực hiện tốt pháp luật, khi nói đến Nhà nước pháp quyền phải nói đến
thượng tôn pháp luật. Thượng tôn pháp luật là một nguyên tắc cốt lõi của Nhà
nước pháp quyền.
Nhưng nếu chúng ta chỉ nhấn mạnh như vậy là chưa đủ, mà cần phải
kết hợp cả yếu tố đạo đức, hay nói theo khái niệm là đức trị, và thậm chí còn
khẳng định đức trị dẫn dắt pháp trị. Tôi cho rằng, đây là tư tưởng kế thừa và
phát triển rất sáng tạo tư tưởng của Hồ Chí Minh về đức trị và pháp trị.
Thứ nữa, Tổng Bí thư đã có chỉ đạo rất sát sao khi xác định nội
dung pháp luật của Nhà nước pháp quyền. Một là, pháp luật phải thể chế hóa
đường lối chủ trương của Đảng gắn với thực hiện Điều 4 Hiến pháp năm 2013. Có
nghĩa là thể chế hóa đường lối của Đảng đồng nghĩa với việc thể chế ý Đảng lòng
dân thành những quy tắc chung của cả dân tộc để đi vào cuộc sống và phát huy
giá trị.
Như chúng ta đã biết, pháp quyền là một phương thức tổ chức vận
hành Nhà nước trên cơ sở thượng tôn pháp luật, vì dân chủ, vì con người, vì
quyền con người, và vì quyền công dân. Do đó, trong nội dung pháp luật của Nhà
nước pháp quyền, Tổng Bí thư rất nhấn mạnh yếu tố lợi ích của Nhân dân, dân
chủ, quyền con người và quyền công dân.
Thêm một ý nữa mà tôi thấy rất hay, đó là ngoài việc xác định
nội dung pháp luật như vậy, đồng chí Tổng Bí thư đặt vấn đề phải có một quy
trình xây dựng pháp luật chặt chẽ, khoa học và dân chủ để pháp luật thực sự thể
hiện được ý chí và nguyện vọng của Nhân dân và thực sự thể hiện được nhu cầu
phát triển của xã hội, khuyến khích sáng tạo, thực sự thu hút được đầu tư của
trong và ngoài nước cho sự phát triển quốc gia.
Bên cạnh đó, còn một nội dung trong Bài viết của Tổng Bí thư mà
tôi rất tâm đắc, đó là pháp luật. Như chúng ta đã biết, điều chỉnh một trạng
thái xã hội đang rất biến động, nhất là đất nước ta đang ở giai đoạn phát triển
mạnh mẽ, thì rõ ràng phản ứng chính sách là vấn đề lớn đặt ra. Pháp luật không
thể thay đổi kịp thời, do đó, Tổng Bí thư đặt vấn đề đồng thời phải xây dựng
một cơ chế linh hoạt để phản ứng chính sách một cách kịp thời. Điều này rất
hay.
Bên cạnh đó, khi Đảng lãnh đạo Nhà nước pháp quyền và Nhà nước
pháp quyền đòi hỏi phải hoàn thiện pháp luật, phải thực thi pháp luật một cách
nghiêm minh, công bằng. Muốn như vậy, nội dung về pháp luật, thực thi pháp
luật, những vấn đề pháp lý liên quan đến quyền lợi của Nhân dân, quyền lợi của
con người phải được mang ra để bàn trong sinh hoạt đảng. Điều này làm phong phú
hơn nội dung của cuộc họp, đồng thời cũng là nội dung rất thiết thực, gắn bó
với người dân, xã hội. Tôi cho rằng, đây là những chỉ đạo rất lớn. Nếu chúng ta
làm được như vậy, chắc chắn sẽ làm giàu thêm trách nhiệm của đảng viên, của chi
bộ đối với những vấn đề của quốc gia và cả những vấn đề ở cơ sở.
Thêm một nội dung trong Bài viết của Tổng Bí thư có đề cập đến
và tôi rất đồng tình. Đó là nếu cán bộ, đảng viên thờ ơ với pháp luật, thờ ơ
với lợi ích Nhân dân thì làm sao có được Nhà nước pháp quyền. Sự nghiệp này là
chung của toàn Đảng và xây dựng Nhà nước pháp quyền là để phục vụ Nhân dân, để
bảo đảm lợi ích tốt hơn của Nhân dân nhưng nếu cán bộ, đảng viên lại thờ ơ với
chính quá trình mà cán bộ, đảng viên lãnh đạo, thực hiện thì không bao giờ
chúng ta có Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Đây như một sự cảnh báo cho
những ai còn thờ ơ với sự nghiệp này, thờ ơ với pháp luật, thờ ơ với lợi ích
của Nhân dân. Và chúng ta chỉ có được một Nhà nước pháp quyền mà người dân cảm
nhận được lợi ích mang lại khi có một đội ngũ cán bộ có tinh thần trách nhiệm
và đạo đức rất cao trong việc thực thi pháp luật.
This is dummy text. It is not meant to be read. Accordingly, it is difficult to figure out when to end it. But then, this is dummy text. It is not meant to be read. Period.
ConversionConversion EmoticonEmoticon